** ابتدا فعلهای متن را می خوانیم. به تعداد فعلهای موجود جمله داریم.
مثال 1 - : رو سر بنه به بالین ، تنها مرا رها کن : می بینیم که سه فعل دارد .
پس این مصرع سه جمله است .
مثال 2 - صیاد بی روزی ماهی در دجله نگیرد و ماهی بی اجل در خشک نمیرد.
** سپس دقت می کنیم که آیا عبارت مورد نظر ، فعل محذوف دارد یا نه ؟
مثال 1- : یکی را گفتند : عالم بی عمل به چه ماند؟ گفت : به زنبور بی عسل.
سه فعل وجود دارد. بنابر این قطعا سه جمله داریم. اما با کمی دقت متوجه
می شویم که جای یک فعل خالی است. بله . در انتهای عبارت.
گفت : به زنبور بی عسل (ماند ). پس با توجه به فعل محذوف " ماند" ، چهار جمله
داریم.
مثال 2 - گفتمش عزم دیار یار داری ؟ گفت آری .
می بینیم که سه فعل داریم و سه جمله. اما یک فعل هم محذوف است :
. آری ( دارم ) .
بنا براین این مصرع فوق چهار جمله دارد.
مثال 3 - هزار باره چراگاه خوشتر ازمیدان // ولیکن اسب ندارد به دست خویش عنان
یک فعل بیشترنداریم و یک جمله. اما اگر دقت کنیم می بینیم که در مصرع اول ،
فعل ( است ) حذف شده.
هزار باره چراگاه خوشتر از میدان است.
** منادا هم جمله محسوب می شود:
گفتی به برم بنشین یا از سر جان برخیز
فرمان برمت جانا بنشینم و بر خیزم. = هفت جمله .
** شبه جمله ها هم یک جمله محسوب می شوند.
مثال : آفرین ! نقاشی قشنگی کشیده ای : دو جمله
*** گاهی اوقات افعال اسنادی به صورت مخفف می آیند. ( م = هستم ،،
ی = هستی ،، ند =هستند ،، یم = هستیم ) . اینها هم فعل هستند ولی به
صورت مخفف.
مثال : گفتم : مذمت اینان روا مدار که خداوند کرمند ( هستند ). گفت غلط گفتی که
بنده درمند.( هستند)
مثال 2 - روزگاری است که سودا زده ی روی توام ( هستم ) = دو جمله.
*** گاهی اوقات جمله ، فقط یک فعل است. به عبارت دیگر فعلها هر چند به
تنهایی در عبارتی قراربگیرند ، یک جمله محسوب می شوند. مثال :
گفتم غم تو دارم ، گفتا غمت سر آید // گفتم که ماه من شو ، گفتا اگر بر آید.
بیت بالا هشت جمله است.
درباره این سایت